به دانه

گیاهی درختچه ای یا درختی به ارتفاع تا هشت متر است که شاخه های جوان آن پوشیده از کرک های نمدی است. برگ های آن مدور یا کم و بیش بیضوی، نوک تیز یا نوک کند، قاعده گرد یا کمی قلبی شکل است. کاسه گل دارای کرک های نمدی سفید بوده، گلبرگ ها سفید یا صورتی هستند. دانه های به که داخل میوه است اندام دارویی گیاه را تشکیل می دهد. این دانه ها به رنگ قهوه ای روشن یا قهوه ای تیره بیضوی و مسطح هستند. زمان جمع آوری و خشک کردن دانه های به پس از رسیدن میوه و در فصل پائیزی است. خشک کردن دانه ها در دمای ۵۰-۴۰ درجه سانتیگراد انجام می شود. پراکنش به در ایران اکثراً در نواحی شمال و شمال غرب و خصوصاً استان های گیلان، مازندران، آذربایجان، لرستان و کرمانشاه است. ماده متشکله اصلی به دانه را موسیلاژ تشکیل می دهد که کمی پس از مجاورت دانه با آب از سلول های اپیدرم پوشش دانه ترشح می شود. از به دانه در درمان التهاب مخاط های دهان و گلو و تسکین خشونت و گرفتگی صدا، سرفه و یبوست خفیف استفاده می شود و همچنین در صنایع دارویی به عنوان امولسیون کننده و سوسپانسیون کننده و در صنایع آرایشی- بهداشتی در فرآورده های پوستی، مرطوب کننده و ضدچین و چروک و فرآورده های مو (حالت دهنده ها و نرم کننده ها) مورد استفاده قرار می گیرد. در طب گذشته از به دانه در درمان گرفتگی صدا، سرفه، خشکی دهان و گلو همچنین در درمان سوختگی ناشی از آتش استفاده می کرده اند. از به دانه به عنوان یکی از اجزای داروی اکسپکتورانت به صورت خوراکی و موضعی استفاده می شود.