بابونه گیاهی است دائمی و کوچک به ارتفاع تقریبا ۳۰ سانتیمتر دارای بوئی معطر که در چمنزارها و اراضی شنی می روید. ساقه آن به رنگ سبز مایل به سفید ، برگ های آن کوچک و دارای بریدگی های باریک و نامنظم و پوشیده از کرک است. گل های آن مجتمع در یک طبق که به طور منفرد در انتهای ساقه گل دهنده در تابستان ظاهر می شود. در هر طبق گلهای سفید در اطراف و گلهای زرد در قسمت وسط قرار دارند.
ترکیبات شمیایی: گل های بابونه دارای اسانس روغنی آنته مین (Anthemine) تانن ، فیتوسترول و همچنین ماده ای تلخ به نام اسید آنته میک ( Acid Anthemique) می باشد.
● خواص دارو ئی:
۱) بابونه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و از تقویت کننده های تلخ به حساب می آید. جالینوس حکیم آن را برای درمان تب و لرزهای نوبه ای به کار می برد.
۲) بابونه اعصاب را تقویت می کند.
۳) بابونه مقوی مغز است.
۴) بابونه ترشح شیر مادران شیرده را افزایش می دهد.
۵) استفاده از بابونه سنگ مثانه را خرد و دفع می کند.
۶) برای درمان چشم درد ، بابونه را در سرکه ریخته و بخور دهید.
۷) برای تسکین دردهای عضلانی چای بابونه بنوشید.
۸) جویدن بابونه برای التیام زخم ها مفید است.
۹) بابونه تب بر و تسکین دهنده درد است.
۱۰) برای تسکین درد هنگام دندان در آوردن نوزادان به آنها چای بابونه بدهید.
۱۱) بابونه درمان کننده بی اشتهایی است.
۱۲) چای بابونه درمان کننده کم خونی است.
۱۳) بابونه برای رفع زردی مفید است.
۱۴) از بابونه برای دفع کرم روده و معده استفاده می شود.
۱۵) برای تسکین دردهای عضلانی چای بابونه بنوشید.
۱۶) برای رفع بی خوابی و داشتن یک خواب آرام و راحت ، کافی است که ده دقیقه قبل از اینکه به رختخواب بروید یک فنجان چای بابونه بنوشید.
۱۷) بابونه برای ورم روده موثر است.
۱۸) حمام بابونه اثر نیرودهنده دارد. برای این منظور چند قطره اسانس بابونه را در وان حمام ریخته مدت یک ربع ساعت در آن دراز بکشید.
۱۹) برای تسکین درد چند قطره اسانس بابونه را با یک قاشق روغن بادام مخلوط کرده و روی محل های دردناک بمالید تا درد را تخفیف دهد.
۲۰) اسانس بابونه با مخلوطی ازروغن بادام برای ناراحتی های پوستی نظیر اگزما ، کهیر و خارش مفید است.
۲۱) با چای بابونه اگر موهای بلوند را بشوئید ، آنها را روشن تر و شفاف تر می کند.
۲۲) برای رفع گوش درد و سنگینی گوش ، یک قطره روغن بابونه را در گوش بچکانید.
۲۳) بابونه درمان کننده سردرد و میگرن است.
۲۴) اسانس بابونه برای مسمومیت های غذایی مفید است.
۲۵) روغن بابونه را برای از بین بردن کمردرد ، درد مفاصل و نقرس روی محل درد بمالید.
● خصوصیات گیاه شناسی:
بابونه (Matricaria chamomilla) گیاهی است علفی ، یک ساله متعلق به تیره گل ستاره ایها (Asteraceae) . منشأ این گیاه آسیای صغیر گزارش شده است ولی در شمال و جنوب آمریکا و همچنین دراسترالیا نیز می روید. ارتفاع این گیاه بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی متر است .
برگها منقسم، باریک، کشیده، نیزه ای شکل ، صاف و فاقد کرک بوده و به صورت متناوب نسبت به یکدیگر روی ساقه قرار می گیرند. گلها در انتهای ساقه های اصلی و فرعی ظاهر می شوند.
قسمت میانی گلها که مجموعه ای از گلچه های لوله ای زردرنگ است در اوایل رویش نیمه کروی است ولی با نمو گلها و باز شدن گلچه های لوله ای کمابیش مخروطی شکل (به شکل کله قند) میشوند. قطر گلهای بابونه متفاوت و بین ۵/۱ تا ۳ سانتی متر است .
● مواد موثره:
گلهای بابونه حاوی مواد موثره هستند. هنگامی که گلها کاملاً باز می شوند از بیشترین مقدار ماده موثره برخوردارند. در گلهای بابونه اسانس، فلاونوئید و مواد موسیلاژی ساخته و ذخیره میشود.
مهمترین ترکیبات اسانس را کامازولن و آلفا بیسابلول تشکیل می دهند. مهمترین فلاونوئیدهای موجود در گل بابونه عبارتند از آپی ژنین، آپی ژنین-۷- گلایکوزید و لوتئولین.
● کاربرد:
کامازولن دارای خاصیت ضد التهاب است و در مصارف خارجی از عصاره آن کرم های ضد التهاب پوستی و جلوگیری از اگزما تهیه می شود. پمادهای حاصل از این گیاه جهت معالجه سوختگیهای پوستی نیز استفاده می شود. عصاره بابونه به رشد و تقویت پوست و مو کمک کرده و سبب جلوگیری از حساسیت های پوستی می شود. ترکیبات موجود در عصـاره بـابونـه سبب تسریـع گردش خون درمنطقه حساس و آسیب دیـده شده و تقسیم سلول و در نهایت ترمیم زخم را تسریع می نماید.
دکتر رضا امید بیگی
مراجع:
۱-امیدبیگی، رضا، تولید و فرآوری گیاهان دارویی، جلد سوم، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۹، ۳۹۷
۲-امیدبیگی، رضا، بابونه، نشریه ترویجی.
۳- Dragoco catalogues¸ Extrapones
۴- Martindale ۱۹۸۸.
۵- Budavari¸ F.۱۹۸۹. the merk index ۱۱th ed
بخور بابونه علاوه بر تسکین التهاب و از بین بردن میکروبها سبب تحریک گردش خون صورت شما شده و پوستتان را جوان و شاداب میکند.
این بار میخواهیم درباره گیاه بابونه و خواص آن بر پوست و مو با شما صحبت کنیم. این گیاه، بومی ایران است و به دلیل کاربردهای متنوعی که دارد، در درمان انواع بیماریهای گوارشی پوستی و تنفسی شناخته شده است. تاثیرات آن روی پوست و زیبایی موجب شده همه کسانی که به زیبایی خود اهمیت میدهند حداقل یک بار هم که شده از چای یا بخور آن استفاده کنند اما متاسفانه عصاره موثر این گیاه بسیار فرار است و در صورتی که شما آن را مثل چای معمولی دم کنید، بیش از ۹۵ درصد عصاره آن در هوا آزاد شده و تنها از کمتر از ۵ درصد عصاره استفاده خواهید کرد و اینجاست که شرکتهای صنایع آرایشی و بهداشتی به شما توصیه خواهند کرد که چای، دم کرده و بخور بابونه را فراموش کنید و از محصولات گیاهی آنها خرید کنید.
● بابونه آلمانی
جالب اینکه این گیاه در کشور آلمان نیز رشد میکند و با کمال تاسف، رایجترین و پرکاربردترین نوع بابونه، بابونه آلمانی است. آمار صادرات غیرنفتی ایران در سالهای اخیر حکایت از فروش بالای بابونه به کشورهای صاحب صنایع آرایشی و بهداشتی خصوصا آلمان دارد، چرا که آنها میدانند دیگر زمانی برای تلف کردن باقی نمانده است.
آنها زحمت کاشت و داشت و برداشت را به گردن ما میاندازند، آنگاه بابونه ما را خروار خروار به قیمت خریداری کرده و از ذرهذره این گیاه شفابخش کرمها، ژلها و لوسیونهای گران قیمتی میسازند که مشتری اول و پر و پا قرص آن خود ما هستیم.
بابونه گیاهی است که میتواند در تمامی مناطق آب و هوایی و انواع خاکها رشد کند اما بهترین نوع خاک، خاک خشک و شنی است. آفتاب برای پرورش گلهای آن حیاتی است گلهایی که ارزشمندترین قسمت گیاه را تشکیل میدهند. قد بابونه آلمانی به ۶۰ تا ۹۰ سانتیمتر میرسد، البته انواع دیگر بابونه کمی کوتاهتر از این مقدار هستند. برگهای بابونه بسیار نرم و شبیه پر هستند.
● چای بابونه
رایجترین فرم مصرف بابونه چای و عطریات است. بابونه خواص گوناگونی دارد . خواص ضدالتهابی، ضد میکروبی، ضدگرفتگی عضلات، آرامش بخشی و نرمکنندگی آن تا به حال شناخته شدهاند.
مادرانی که شیرخوارشان دچار کولیکهای تکرار شونده میشود حتما به یاد دارند که چگونه با مصرف کمی چای بابونه آرامش را به شیرخوارشان بازگردانیدهاند.
سالمندان و افرادی که حساسیت دارند بهتر است به علت تاثیرات آرامشبخشی و ضدمیکروبی بابونه هفتهای یک بار به جای نوشیدن چای معمولی چای بابونه را در برنامه خود قرار دهند.
اما حکایت مشکلات پوستی حکایت دیگری است. بابونه برای انواع عفونتها و التهابات پوستی مناسب است. اگزما یا همان حساسیت شدید پوستی که به خارش، سوزش، خشکی پوست به همراه پوستهریزی شدید منجر میشود، با مصرف کمی بابونه وضعیت متفاوتی پیدا میکند.
البته پسوریازیس بیماری بسیار پیشرفتهای است و نمیتوان به درمان آن با بابونه امیدوار بود اما شکی نیست که در موارد حاد بیماری که فرد از پوستهریزی و احیانا خارش شدید رنج میبرد، بابونه به التیام زخمها و تسکین بیمار کمک شایان توجهی میکند.
ضایعات پوستی ملتهب در نواحی پوشک نوزادان سبب بیقراری نوزاد میشود که با مقدار کمی چای بابونه برطرف میشود.
خواص استثنایی بابونه، این گیاه ارزشمند را به پای ثابت پمادها، کرمها و ژلهای پوستی تبدیل کرده است. حتی اگر پوستتان دچار زخم شده است، میتوانید با مصرف بابونه روند بهبودی زخمهایتان را تسریع کنید.
● بابونه به اوج زیبایی میاندیشد
اگر دوران بلوغ را میگذرانید یا دختری در این سن دارید، حتما جوشهای پوستی ملتهب و دردناک را تجربه کردهاید؛ جوشهایی که گاه و بیگاه، با خوردن کمی شکلات یا در هنگام امتحان یا استرسهای مدرسه یا پس از یک شبانهروز بیخوابی به سراغ شما میآیند و تا زمانی که دوره چند هفتهای خود را نگذرانند، دست از سر شما برنمیدارند. برخی دکترها میگویند جوشهای غرور است، برخی میگویند هورمونهای بدن شما از تعادل خارج شده، عدهای هم این جوشها را میکروبی میدانند و جدیدا برخی از پزشکان هومیوپات منشأ اصلی آنها را ویروسها میدانند.
تمام این حدسیات و کشفیات به درد شما نمیخورد؛ شمایی که مشغول آماده شدن برای عروسی شب جمعه هستید و اصلا دوست ندارید صورت پر از آکنهتان در آن شب انگشتنمای همه مهمانها شود. چه باید کرد؟
بهتر است فقط چند لحظه تمرکز کنید و جملاتی که در زیر آمده را با دقت بخوانید. بهترین راه پیشگیری و کنترل آکنه، پاک کردن صورت از هرگونه آلودگی است، چرا که این چربیهای اضافی صورت هستند که روی دهانه غدد چربی جمع شده و با انسداد این منافذ سبب بروز کمدونها و پس از آن کیست چربی شده و در نهایت با اضافه شدن میکروبهای فرصت طلب موجب بروز آکنه ملتهب میشوند.
اما دست نگهدارید. برای برطرف کردن این چربیهای زاید از صابون استفاده نکنید. ماساژهای خشن و غیرضروری وضع را بدتر میکند. پس خونسردی خود را حفظ کنید. یک کاسه آب جوش تهیه کنید و سپس مقدار کمی گل بابونه خشک شده را در آب داغ بریزید.
موهایتان را پشت سرتان ببندید و صورتتان را در فاصله ۲۵ تا ۳۰ سانتیمتری آن قرار دهید. چشمانتان را آرام ببندید و ۱۰ دقیقه در همین وضعیت باقی بمانید. برای تاثیر بیشتر بخور بابونه بد نیست یک پارچه روی سرتان بکشید. شما میتوانید این کار را برای تمام نواحی صورتتان انجام دهید.
بخور بابونه علاوه بر تسکین التهاب و از بین بردن میکروبها سبب تحریک گردش خون صورت شما شده و پوستتان را جوان و شاداب میکند. از سوی دیگر منافذ پوست را باز کرده و روند دفع سموم و فلزات سنگینی را که طی روز در آن نفوذ کردهاند، تسریع میکند. بد نیست پس از پایان بخور، پوستتان را با چای مریم گلی یا مریم گلی و سرکه شستوشو دهید تا منافذ پوستتان بسته شود.
● چارهای برای پیری پوست
آیا تا به حال به این موضوع فکر کردهاید که مرگ فقط مال همسایه نیست و این شتر روزی بر در خانه ما نیز خواهد خوابید؟
وقتی از پیری پوست صحبت به میان میآید همه ما به یاد مادربزرگ پیرمان میافتیم که پوست صورتش شل و از روی صورتش آویزان شده است. چینو چروکها و خطوط متعددی که چهره او را به یک چهره خاص و البته معصوم و به یاد ماندنی تبدیل کرده است اما هیچ وقت فکر نمیکنیم که ما نیز حتی در سن ۳۰ سالگی درجاتی از پیری پوست را داریم که البته این روندناخوشایند تازه در مراحل آغازین راه است.
پیری پوست فرآیند پیچیدهای است که گریبانگیر همه ماست و ما شهریها بیشتر از روستانشینان در معرض عوارض وخیم آن قرار داریم. عوامل مختلفی در سرعت گرفتن این تراژدی موثر هستند اما سیگار، آفتاب و استرسهای عصبی در راس این هرم قرار دارند. سلولهای زاینده پوست ما در مواجهه با این عوامل جانسوز کارآمدی خود را در رشد و تکثیر و تولید پوست از دست میدهند.
لایه اپیدرم که ماحصل این تکثیر شبانهروزی است کمکم نازک میشود. سلولهای کلاژنساز هم قدرت خود را برای تولید کلاژن از دست میدهند و لایه میانی پوست کمکم نازک و شل میشود.
این پوست نازک و حساس دیگر توانایی مقابله در برابر آفتاب را نداشته و خشک و کم آب میشود و اینجاست که چین و چروکها یکی پس از دیگری نمایان میشود. رنگ پوست تغییر کرده و لکههای ریز و درشت پوست را زشتتر از آنچه بود مینمایند.
حال سوال اینجاست که آیا راهی برای کندتر کردن این روند جانفرسا وجود دارد؟ آیا میتوان پیری پوست را متوقف کرده و یا حداقل چند سال آن را به تاخیر انداخت؟ مطمئن هستم شما با این فرضیه من موافق هستید که اگر مادهای بتواند این مهم را به انجام برساند قطعا نمیتواند از جنس مواد شیمیایی باشد، چرا که این مواد خود سبب پیری پوست میشوند. اینجاست که انسان ناسپاس باز به سراغ طبیعت میرود، طبیعتی که او را در دامان پرمهرش پرورانده بود اما او با جسارت تمام در تمام طول عمرش کمر همت به تخریب آن بسته و حالا...
اولین قدم برای مقابله با پیری پوست مرطوب نگهداشتن آن است. این مهم را میتوان با تکرار بخور روزانه پوست و بهرهگیری از انواع مرطوبکنندهها و یا ماسکهای آبرسان به پوست انجام داده که البته ماسک بابونه جای خود را دارد. علاوه بر این، بابونه و گیاهانی مثل رازیانه، یلانگ، گل رز و شبدرقرمز خواص ضدچروک شناخته شدهای دارند. برای شروع کافی است طرز تهیه محلول این گیاهان در سرکه را یاد بگیرید، آن گاه خواهید توانست از خواص جادویی این گیاهان نهایت استفاده را ببرید.