نسترن

Rosa Canina 
نسترن گل زیبائی است که در نواحی گرم زمین می‌روید. این گیاه به‌عنوان گل زینتی در نواحی معتدل نیز پرورش داده می‌شود. گل‌های نسترن بسیار خوشبو و معمولاً زرد یا سفید رنگ هستند. گلبرگ‌های آن مصرف داروئی دارد. حمام کردن با عصاره این گیاه بوی بد عرق بدن را از بین برده و بدن را خوشبو می‌سازد. مخلوط گلبرگ‌های سائیده شده این گیاه با حنا پیاز مو را قوی و محکم می‌کند. همچنین مصرف نسترن سرعت جریان خون را در رگ‌ها زیاد کرده و سبب لطافت پوست بدن می‌گردد. 

زرشک

Berberis Vulgaris 
زرشک به‌صورت درختچه‌ای است خاردار که خارها معمولاً سه تا سه تا از یک نقطه ساقه بیرون آمده‌اند. زرشک بیشتر در مشرق ایران می‌روید و زرشک خراسان معمولاً بی‌دانه و مرغوب‌تر از زرشک سایر نقاط است. زرشک بیشتر به نواحی سرد زمین علاقمند است. 
میوه زرشک در فصل تابستان می‌رسد و خوشه‌ای سبز رنگ بوده که پس از رسیدن قرمز مایل به بنفش تیره خواهد شد. طبیعت آن سرد و خشک بوده و به‌علت داشتن بعضی اسیدهای آلی دارای خاصیت کم کنندگی صفرای خون و دفع صرفا از راه کبد بوده و در افرادی که شدت عطش دارند عطش آنان را نقصان می‌دهد و حرارت معده و جگر را نیز کم می‌کند. 
آب میوه زرشک استفراغ را ساکت می‌کند و مخلوط آن با داروهای مناسب برای مداوای زخم‌های امعاء به‌کار می‌رود چنانچه مخلوطی از آب زرشک خوب رسیده و آب سیب درختی شیرین را به‌طور برابر و نصف آب لیموی تازه و مقداری شکر بجوشانند تا قوام آمده و تقریباً منعقد گرد داروی بسیار خوبی است که به‌عنوان پادزهر سموم کشنده منجمله زهر افعی به‌کار می‌رود. ضمناً اشتهای افراد کم اشتها را زیاد می‌کند. افرادی که سرد مزاجند و مبتلا به نفخ شکم می‌باشند بهتر است زرشک را با غذاهای شیرین مانند نبات و عسل بخورند. 

وانیل

● وانیل 
Vanilla Planifolia
وقتی از بوی خوش بستنی وانیلی و یا شیرینی‌جات وانیلی لذت می‌برید هیچ از خود پرسیده‌اید که وانیل از کجا به‌دست می‌آید؟ 
وانیل در واقع یک گیاه است که موطن اصلی آن آمریکای مرکزی است. وانیل میوه درازی دارد که طول آن به پانزده سانتی‌متر می‌رسد. 
از این میوه‌ ماده‌ای به‌نام وانیلین استخراج می‌شود که ماده‌ای است معطر و در شیرینی‌سازی کاربرد دارد. ساقه این گیاه به گیاهان اطراف خود پیچیده واز آن‌ها بالا می‌رود. میوه این گیاه را وانیل می‌نامند که دارای بوی مطبوع و قوی بوده و طعم آن مختصری شیرین است. درون میوه دانه‌های کوچک سیاه رنگی وجود دارد. وانی دارای مقداری مواد چرب و مقداری مواد رزینی و املاح آلی و کانی و مواد معطر است که مهم‌ترین آن‌ها وانیلین است. در گذشته این ماده را به‌عنوان مقوی قوای تناسلی و سایر اندام‌های بدن به‌کار می‌بردند اما در واقع وانیل ماده‌ای بی‌حال کننده است و مقدار زیاد آن باعث ضعف اعصاب می‌گردد و به‌خصوص اگر به تنهائی مصرف شود. البته مصرف وانیل با دارچین و زنجبیل از مضرات آن جلوگیری می‌نماید. 

مارچوبه

خواص مدر بودن مارچوبه در مورد خیزهای با منشا قلبی ، سنگهای مجاری ادرار، نقرس و روماتیسم ، این گیاه را بسیار ارزشمند ساخته است . بعلاوه قند ادرار را در بیماران مبتلاء به دیابت کاهش داده و احتقان طحال را از بین می برد. منگنز و ویتامین آ موجود در این گیاه موجب سبک شدن کار کبد گردیده و بر روی فعالیت کار کلیه ها، رباطها و پوست نیز بسیار مؤ ثر است . به سبب شوره موجود در مارچوبه این ماده غذائی را جزو تصفیه کنندگان خون به شمار آورده است . بعلاوه اثر نیکوی آن در اکزما و سیفیلیس بسیار مسلم و شناخته شده است . 
وجود فسفر و ویتامین ب در مارچوبه باعث شده است که آنرا در ضعف اعصاب تجویز و توصیه می کنند همچنین در ضعف عمومی و بیحالی و نظائر آن ...
مارچوبه را بایستی در کمترین مقدار ممکن آب جوشانید تا مواد ذیقیمت و املاح آن به هدر نرود. ممکن است آن را بصورت خام رنده کرده به غذا اضافه نموده و مصرف کنند. در صورتیکه دستگاه آبلیموگیری موجود باشد می توان آب آن را گرفته و بمدت یک هفته هر روز یک چهارم لیوان میل کنند.

شادابی پوست با بابونه

بخور بابونه علاوه بر تسکین التهاب و از بین بردن میکروب‌ها سبب تحریک گردش خون صورت شما شده و پوستتان را جوان و شاداب می‌کند. 
این بار می‌خواهیم درباره گیاه بابونه و خواص آن بر پوست و مو با شما صحبت کنیم. این گیاه، بومی ایران است و به دلیل کاربردهای متنوعی که دارد، در درمان انواع بیماری‌های گوارشی پوستی و تنفسی شناخته شده است. تاثیرات آن روی پوست و زیبایی موجب شده همه کسانی که به زیبایی خود اهمیت می‌دهند حداقل یک بار هم که شده از چای یا بخور آن استفاده کنند اما متاسفانه عصاره موثر این گیاه بسیار فرار است و در صورتی که شما آن را مثل چای معمولی دم کنید، بیش از ۹۵ درصد عصاره آن در هوا آزاد شده و تنها از کمتر از ۵ درصد عصاره استفاده خواهید کرد و اینجاست که شرکت‌های صنایع آرایشی و بهداشتی به شما توصیه خواهند کرد که چای، دم کرده و بخور بابونه را فراموش کنید و از محصولات گیاهی آنها خرید کنید. 
● بابونه آلمانی
جالب اینکه این گیاه در کشور آلمان نیز رشد می‌کند و با کمال تاسف، رایج‌ترین و پرکاربردترین نوع بابونه، بابونه آلمانی است. آمار صادرات غیرنفتی ایران در سال‌های اخیر حکایت از فروش بالای بابونه به کشورهای صاحب صنایع آرایشی و بهداشتی خصوصا آلمان دارد، چرا که آنها می‌دانند دیگر زمانی برای تلف کردن باقی نمانده است. 
آنها زحمت کاشت و داشت و برداشت را به گردن ما می‌اندازند، آنگاه بابونه ما را خروار خروار به قیمت خریداری کرده و از ذره‌ذره این گیاه شفابخش کرم‌ها، ژل‌ها و لوسیون‌های گران قیمتی می‌سازند که مشتری اول و پر و پا قرص آن خود ما هستیم. 
بابونه گیاهی است که می‌تواند در تمامی مناطق آب و هوایی و انواع خاک‌ها رشد کند اما بهترین نوع خاک، خاک خشک و شنی است. آفتاب برای پرورش گل‌های آن حیاتی است گل‌هایی که ارزشمندترین قسمت گیاه را تشکیل می‌دهند. قد بابونه آلمانی به ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر می‌رسد، البته انواع دیگر بابونه کمی کوتاه‌تر از این مقدار هستند. برگ‌های بابونه بسیار نرم و شبیه پر هستند.
● چای بابونه
رایج‌ترین فرم مصرف بابونه چای و عطریات است. بابونه خواص گوناگونی دارد . خواص ضدالتهابی، ضد میکروبی، ضدگرفتگی عضلات، آرامش ‌بخشی و نرم‌کنندگی‌ آن تا به حال شناخته شده‌اند. 
مادرانی که شیرخوارشان دچار کولیک‌های تکرار شونده می‌شود حتما به یاد دارند که چگونه با مصرف کمی چای بابونه آرامش را به شیرخوارشان بازگردانیده‌اند. 
سالمندان و افرادی که حساسیت دارند بهتر است به علت تاثیرات آرامش‌بخشی و ضدمیکروبی بابونه هفته‌ای یک بار به جای نوشیدن چای معمولی چای بابونه را در برنامه خود قرار دهند.
اما حکایت مشکلات پوستی حکایت دیگری است. بابونه برای انواع عفونت‌ها و التهابات پوستی مناسب است. اگزما یا همان حساسیت شدید پوستی که به خارش، سوزش، خشکی پوست به همراه پوسته‌ریزی شدید منجر می‌شود، با مصرف کمی بابونه وضعیت متفاوتی پیدا می‌کند. 
البته پسوریازیس بیماری بسیار پیشرفته‌ای است و نمی‌توان به درمان آن با بابونه امیدوار بود اما شکی نیست که در موارد حاد بیماری که فرد از پوسته‌ریزی و احیانا خارش شدید رنج می‌برد، بابونه به التیام زخم‌ها و تسکین بیمار کمک شایان توجهی می‌کند.
ضایعات پوستی ملتهب در نواحی پوشک نوزادان سبب بی‌قراری نوزاد می‌شود که با مقدار کمی چای بابونه برطرف می‌شود. 
خواص استثنایی بابونه، این گیاه ارزشمند را به پای ثابت پمادها، کرم‌ها و ژل‌های پوستی تبدیل کرده است. حتی اگر پوستتان دچار زخم شده است، می‌توانید با مصرف بابونه روند بهبودی زخم‌هایتان را تسریع کنید.
● بابونه به اوج زیبایی می‌اندیشد
اگر دوران بلوغ را می‌گذرانید یا دختری در این سن دارید، حتما جوش‌های پوستی ملتهب و دردناک را تجربه کرده‌اید؛ جوش‌هایی که گاه و بیگاه، با خوردن کمی شکلات یا در هنگام امتحان یا استرس‌های مدرسه یا پس از یک شبانه‌روز بی‌خوابی به سراغ شما می‌آیند و تا زمانی که دوره چند هفته‌ای خود را نگذرانند، دست از سر شما برنمی‌دارند. برخی دکترها می‌گویند جوش‌های غرور است، برخی می‌گویند هورمون‌های بدن شما از تعادل خارج شده، عده‌ای هم این جوش‌ها را میکروبی می‌دانند و جدیدا برخی از پزشکان هومیوپات منشأ اصلی آنها را ویروس‌ها می‌دانند.
تمام این حدسیات و کشفیات به درد شما نمی‌خورد؛ شمایی که مشغول آماده شدن برای عروسی شب جمعه هستید و اصلا دوست ندارید صورت پر از آکنه‌تان در آن شب انگشت‌نمای همه مهمان‌ها شود. چه باید کرد؟
بهتر است فقط چند لحظه تمرکز کنید و جملاتی که در زیر آمده را با دقت بخوانید. بهترین راه پیشگیری و کنترل آکنه، پاک کردن صورت از هرگونه آلودگی است، چرا که این چربی‌های اضافی صورت هستند که روی دهانه غدد چربی جمع شده و با انسداد این منافذ سبب بروز کمدو‌ن‌ها و پس از آن کیست چربی شده و در نهایت با اضافه شدن میکروب‌های فرصت طلب موجب بروز آکنه ملتهب می‌شوند.
اما دست نگهدارید. برای برطرف کردن این چربی‌های زاید از صابون‌ استفاده نکنید. ماساژهای خشن و غیرضروری وضع را بدتر می‌کند. پس خونسردی خود را حفظ کنید. یک کاسه آب جوش تهیه کنید و سپس مقدار کمی گل بابونه خشک شده را در آب داغ بریزید. 
موهایتان را پشت سرتان ببندید و صورتتان را در فاصله ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متری آن قرار دهید. چشمانتان را آرام ببندید و ۱۰ دقیقه در همین وضعیت باقی بمانید. برای تاثیر بیشتر بخور بابونه بد نیست یک پارچه روی سرتان بکشید. شما می‌توانید این کار را برای تمام نواحی صورت‌تان انجام دهید.
بخور بابونه علاوه بر تسکین التهاب و از بین بردن میکروب‌ها سبب تحریک گردش خون صورت شما شده و پوستتان را جوان و شاداب می‌کند. از سوی دیگر منافذ پوست را باز کرده و روند دفع سموم و فلزات سنگینی را که طی روز در آن نفوذ کرده‌اند، تسریع می‌کند. بد نیست پس از پایان بخور، پوستتان را با چای مریم گلی یا مریم گلی و سرکه شست‌وشو دهید تا منافذ پوستتان بسته شود. 
● چاره‌ای برای پیری پوست
آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که مرگ فقط مال همسایه نیست و این شتر روزی بر در خانه ما نیز خواهد خوابید؟
وقتی از پیری پوست صحبت به میان می‌آید همه ما به یاد مادربزرگ پیرمان می‌افتیم که پوست صورتش شل و از روی صورتش آویزان شده است. چین‌و چروک‌ها و خطوط متعددی که چهره او را به یک چهره خاص و البته معصوم و به یاد ماندنی تبدیل کرده است اما هیچ وقت فکر نمی‌کنیم که ما نیز حتی در سن ۳۰ سالگی درجاتی از پیری پوست را داریم که البته این روندناخوشایند تازه در مراحل آغازین راه است.
پیری پوست فرآیند پیچیده‌ای ا‌ست که گریبانگیر همه ماست و ما شهری‌ها بیشتر از روستانشینان در معرض عوارض وخیم آن قرار داریم. عوامل مختلفی در سرعت گرفتن این تراژدی موثر هستند اما سیگار، آفتاب و استرس‌های عصبی در راس این هرم قرار دارند. سلول‌های زاینده پوست ما در مواجهه با این عوامل جان‌سوز کارآمدی خود را در رشد و تکثیر و تولید پوست از دست می‌دهند. 
لایه اپیدرم که ماحصل این تکثیر شبانه‌روزی است کم‌کم نازک می‌شود. سلول‌های کلاژن‌ساز هم قدرت خود را برای تولید کلاژن از دست می‌دهند و لایه میانی پوست کم‌کم نازک و شل می‌شود. 
این پوست نازک و حساس دیگر توانایی‌ مقابله در برابر آفتاب را نداشته و خشک و کم آب می‌شود و اینجاست که چین و چروک‌ها یکی پس از دیگری نمایان می‌شود. رنگ پوست تغییر کرده و لکه‌های ریز و درشت پوست را زشت‌تر از آنچه بود می‌نمایند. 
حال سوال اینجاست که آیا راهی برای کندتر کردن این روند جان‌فرسا وجود دارد؟ آیا می‌توان پیری پوست را متوقف کرده و یا حداقل چند سال آن را به تاخیر انداخت؟ مطمئن هستم شما با این فرضیه من موافق هستید که اگر ماده‌ای بتواند این مهم را به انجام برساند قطعا نمی‌تواند از جنس مواد شیمیایی باشد، چرا که این مواد خود سبب پیری پوست می‌شوند. اینجاست که انسان ناسپاس باز به سراغ طبیعت می‌رود، طبیعتی که او را در دامان پرمهرش پرورانده بود اما او با جسارت تمام در تمام طول عمرش کمر همت به تخریب آن بسته و حالا...
اولین قدم برای مقابله با پیری پوست مرطوب نگه‌داشتن آن است. این مهم را می‌توان با تکرار بخور روزانه پوست و بهره‌گیری از انواع مرطوب‌کننده‌ها و یا ماسک‌های آب‌رسان به پوست انجام داده که البته ماسک بابونه جای خود را دارد. علاوه بر این، بابونه و گیاهانی مثل رازیانه، یلانگ، گل رز و شبدرقرمز خواص ضدچروک شناخته شده‌ای دارند. برای شروع کافی است طرز تهیه محلول این گیاهان در سرکه را یاد بگیرید، آن گاه خواهید توانست از خواص جادویی این گیاهان نهایت استفاده را ببرید.

مرزنگوش

▪ نام: مرزنگوش 
▪ نام علمی: Origanum Majorana
▪ نام انگلیسی: Sweet Marjoram
نام‌های دیگر این گیاه مرزنجوش، آدان‌الفار و مردقوش، مرده گوش، حیق‌الفیل و گوش موش و انجوک و ریحان دارد و حیق الفتی و حیق‌القنا و مروس اقطی و سمسیمون و سمسق و بردقوس و کحلا می‌باشد (۱) و (۵) مرزنجوش معرب از مرزنگوش و غیر آذان‌الفار است چه اصلاً برگ آن شبیه به گوش موش نیست(۲) از جمله گیاهان خوشبو است لذا در صابون‌سازی جهت معطر ساختن آن استفاده می‌کنند نیز برگ آن را پس از خشک کردن گرد نموده، در معطر ساختن غذا استفاده می‌کنند(۳).
ظاهر گیاه دارای برگ کم‌عرض و متقابل و بیضوی و بدون دندانه و گل سفید مایل به سرخ کوچک و پوشیده از ۴ ردیف برگ‌های مایل به سفید به‌صورت کروی و تخمی مانند تخم ریحان و شفاف است بوی معطر نافذ و طعم پسندیده دارد (۱). 
برگ و سه شاخه گلدار آن جزء (بخش داروئی) medical part گیاه می‌باشد که در اسانس‌‌گیری از آن استفاده می‌کنند (۳). این جنس در ایران یک گونه علفی چند ساله با سه زیر گونه است که معمولاً در مناطق جنگلی و روی دیواره‌های پرشیب و گاهی در میان صخره‌ها می‌روید (۴). 
عوارض جانبی، فاقد هرگونه عارضه جانبی (۶) خواص گیاه: لطیف و بازکن و گذارنده روغن آن گرمی می‌دهد، مسهل است، خشکیده مرزنجوش را با عسل مخلوط می‌کنند و بر پوست می‌مالند لکه‌های سیاه خونی و سبز رنگ خونی را از بین می‌برد. 
همچنین برای زدودن لکه‌های خونی زیر چشم مفید است. 
مفاصل، پیچش مفاصل را علاج می‌کند و درد پشت و بیخ ران را تسکین می‌دهد. با عسل علاج خستگی است. 
▪ سر: هر سه درد عادی یا سودائی را درمان می‌کند. قطره‌هائی از آن را در گوش چکانند درد گوش را آرام می‌کند. 
▪ پادزهر: با سرکه، پادزهر نیش کژدم است (۷). جهت رفع بدبوئی عرق و ورم خار چشم نافع است. 
مصلح این گیاه کاستی و تخم خرفه بوده و بدل آن سوستبر می‌باشد. مالیدن مرزنجوش بر موضع حجامت، برطرف‌کننده جای زخم است (۸). 
کاربردهای گیاه در تهیه فرآورده‌های آرایشی و تغذیه از آن استفاده می‌شود همچنین دارای اثر آرام‌کننده و نیرودهنده نظیر سایر گیاهان این تیره می‌باشد. اثر التیام‌دهنده بر زخم دارد (۳). 
دارای خواص ضدمیکروبی است در رینیت و سرماخوردگی اطفال از آن استفاده می‌شود. در افسردگی‌ها و سرگیجه و اختلالات روده - معده‌ای، نیز میگرن و سردردهای عصبی در پزشکی عام (fok medicine) استفاده می‌شود (۶).

وحید اسلامی (دانشجوی پزشکی، عضو گروه تحقیقات طب سنی ایران، مرکز پژوهش‌های علمی، دانشگاه علوم پزشکی تهران)
۱) لغت‌نامه علی‌اکبر دهخدا 
۲) بیرونی، ابوریحان، الصدینه فی‌الطب تصحیح عباس زریاب خوبی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۰ 
۳) زرگری، علی. ”گیاهان داروئی“ جلد ۵، چاپ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. 
۴) مظفریان، ولی‌اله. رده‌بندی گیاهان. جلد ۱، چاپ اول، تهران، رشد دانش امروز ۱۳۷۳
۵) فرهنگ رستنی‌ها دکتر هادی کریمی ص ۵۳۵
۶) Physician Desk Reference ص ۱۰۰۳
۷) ابن سینا، حسین ”قانون در طب“، عبدالحسین شرفکندی، تهران، سروش ۱۳۶۷
۸) عقیلی خراسانی، محمدحسین، مخزن‌الادویه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷.▪ نام: مرزنگوش 

▪ نام علمی: Origanum Majorana
▪ نام انگلیسی: Sweet Marjoram
نام‌های دیگر این گیاه مرزنجوش، آدان‌الفار و مردقوش، مرده گوش، حیق‌الفیل و گوش موش و انجوک و ریحان دارد و حیق الفتی و حیق‌القنا و مروس اقطی و سمسیمون و سمسق و بردقوس و کحلا می‌باشد (۱) و (۵) مرزنجوش معرب از مرزنگوش و غیر آذان‌الفار است چه اصلاً برگ آن شبیه به گوش موش نیست(۲) از جمله گیاهان خوشبو است لذا در صابون‌سازی جهت معطر ساختن آن استفاده می‌کنند نیز برگ آن را پس از خشک کردن گرد نموده، در معطر ساختن غذا استفاده می‌کنند(۳).
ظاهر گیاه دارای برگ کم‌عرض و متقابل و بیضوی و بدون دندانه و گل سفید مایل به سرخ کوچک و پوشیده از ۴ ردیف برگ‌های مایل به سفید به‌صورت کروی و تخمی مانند تخم ریحان و شفاف است بوی معطر نافذ و طعم پسندیده دارد (۱). 
برگ و سه شاخه گلدار آن جزء (بخش داروئی) medical part گیاه می‌باشد که در اسانس‌‌گیری از آن استفاده می‌کنند (۳). این جنس در ایران یک گونه علفی چند ساله با سه زیر گونه است که معمولاً در مناطق جنگلی و روی دیواره‌های پرشیب و گاهی در میان صخره‌ها می‌روید (۴). 
عوارض جانبی، فاقد هرگونه عارضه جانبی (۶) خواص گیاه: لطیف و بازکن و گذارنده روغن آن گرمی می‌دهد، مسهل است، خشکیده مرزنجوش را با عسل مخلوط می‌کنند و بر پوست می‌مالند لکه‌های سیاه خونی و سبز رنگ خونی را از بین می‌برد. 
همچنین برای زدودن لکه‌های خونی زیر چشم مفید است. 
مفاصل، پیچش مفاصل را علاج می‌کند و درد پشت و بیخ ران را تسکین می‌دهد. با عسل علاج خستگی است. 
▪ سر: هر سه درد عادی یا سودائی را درمان می‌کند. قطره‌هائی از آن را در گوش چکانند درد گوش را آرام می‌کند. 
▪ پادزهر: با سرکه، پادزهر نیش کژدم است (۷). جهت رفع بدبوئی عرق و ورم خار چشم نافع است. 
مصلح این گیاه کاستی و تخم خرفه بوده و بدل آن سوستبر می‌باشد. مالیدن مرزنجوش بر موضع حجامت، برطرف‌کننده جای زخم است (۸). 
کاربردهای گیاه در تهیه فرآورده‌های آرایشی و تغذیه از آن استفاده می‌شود همچنین دارای اثر آرام‌کننده و نیرودهنده نظیر سایر گیاهان این تیره می‌باشد. اثر التیام‌دهنده بر زخم دارد (۳). 
دارای خواص ضدمیکروبی است در رینیت و سرماخوردگی اطفال از آن استفاده می‌شود. در افسردگی‌ها و سرگیجه و اختلالات روده - معده‌ای، نیز میگرن و سردردهای عصبی در پزشکی عام (fok medicine) استفاده می‌شود (۶).

وحید اسلامی (دانشجوی پزشکی، عضو گروه تحقیقات طب سنی ایران، مرکز پژوهش‌های علمی، دانشگاه علوم پزشکی تهران)
۱) لغت‌نامه علی‌اکبر دهخدا 
۲) بیرونی، ابوریحان، الصدینه فی‌الطب تصحیح عباس زریاب خوبی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ۱۳۷۰ 
۳) زرگری، علی. ”گیاهان داروئی“ جلد ۵، چاپ ششم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران. 
۴) مظفریان، ولی‌اله. رده‌بندی گیاهان. جلد ۱، چاپ اول، تهران، رشد دانش امروز ۱۳۷۳
۵) فرهنگ رستنی‌ها دکتر هادی کریمی ص ۵۳۵
۶) Physician Desk Reference ص ۱۰۰۳
۷) ابن سینا، حسین ”قانون در طب“، عبدالحسین شرفکندی، تهران، سروش ۱۳۶۷
۸) عقیلی خراسانی، محمدحسین، مخزن‌الادویه، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷.

مرزه

گیاه چند ساله ای است که گل آوری آن از تیر تا شهریور می باشد. مرزه گیاه بومی مدیترانه شرقی و جنوب غربی آسیا است. رشد آن در مناطق شیبدار سنگلاخی, مزارع و کناره بزرگراه ها و راه آهن می باشد. هم بصورت وحشی و هم کشت شده در نواحی مدیترانه, اروپای مرکزی, هند, آفریقای جنوبی و آمریکای شمالی یافت می شود. احتمالا برای اولین بار در ایتالیا کشت شده و بدین علت است که در قرن نوزدهم نیز در اروپای مرکزی عمدتادر باغات صومعه ها کاشته می شد. قسمت های هوایی بانضمام برگ ها و در بعضی مواقع فقط قسمت های فوقانی گل دار جمع آوری می گردد. بصورت خوشه ای دسته شده و یا بر روی قابهای چوبی پهن کردن و در سایه و با حرارت مصنوعی کمتر از ۴۰درجه سانتی گراد خشک می شوند. این دارو دارای عطر و بوی تند و زننده ای با مزه ای که طعم فلفل را به یاد می آورد و بعد درون ظروف حلبی نگهداری می شوند. این گیاه دارای ۸/۰ تا ۵/۱ درصد اسانس بهمراه تانن, رزین و موسیلاژ می باشد. دارای خاصیت بادشکن, کمک به هضم و دارای خاصیت ادرار آوری ملایم و همچنین دافع کرم می باشد. بصورت دم کردنی در گرفتگی معده وروده و همچنین بسیار موثر در دفع کرم می باشد. برگهای خام آن عمدتا بهمراه لوبیا و سالاد فصل, خیار, ماهی, گوشت, کالباس و سوسیس مصرف می شود. اسانس این دارو درصنایع غذایی کاربرد دارد. دارو بصورت وحشی جمع آوری می شود. منبع اصلی تهیه آن نواحی مدیترانه می باشد. همچنین به میزان محدود در اروپای مرکزی و دیگر نواحی کشت می شود. داروی خام تهیه شده از دیگر گونه های آن مثل هر دو در نواحی مدیترانه ای می روید کاربرد دارویی دارند.

مریم گلی

●مقدمه:
ایران در سالیان دور یکی از مراکز تولید و عرضه گیاهان دارویی به شمار می رفت، همچنین تلاش دانشمندان ایرانی برای شناسایی و معرفی گیاهان دارویی بی اثر نبود. بطوریکه اسماعیلیان که حدود ۶۰۰ سال قدرت بلامنازعه در عرصه ایران بودنند، پایه های اقتصادی حکومت خود را تا حد زیادی به تولید و صدور گیاهان دارویی استوار کردند بویژه در منطقه تفرش و اطراف آن هنوز هم آثار قلاع اسماعیلیه و فعالیت های از این دست، باقی است (۵).
فراتر از یک هزار سال پیش از مریم گلی به عنوان گیاهی داروئی استفاده می شده است(۴).به فارسی در بعضی مناطق "مریمی" و "مریم گلی" در کتب طب سنتی و به عربی "مریمیه"، "شالبیه" و "مریمیه صغیره" نام برده می شود. به فرانسوی sauge و sauge officinale و the` de france و the` de grece و herbe sacre`e و به انگلیسی sage و garden sage و common sage گفته می شود(۱۲).
کلمه sage از کلمه لاتین salvare به معنی رها بخش یا شفا آمده است. در گذشته بر این گمان بودنند که اگر شخصی یک گیاه sage در حیاتش داشته باشد فردی موفق و شاید فنا ناپذیر می شود(۲۴). در قدیم مریم گلی را دوای همه دردها می دانستند و امروزه هم با تحقیقات بعمل آمده معلوم شده که این گیاه دارای خواص درمانی مهمی است که می تواند بسیاری از بیماریها را معالجه و درمان کند (۱۳).
مردم در گذشته از این گیاه به عنوان ماده ای مدر، عامل انعقاد خون و نیز داروی ضد تعرق استفاده می کرده اند. در بسیاری از فارماکوپه ها از برگهای مریم گلی رسما به عنوان دارو یاد و خواص آن را بر شمرده است. از عصاره مریم گلی برای مداوای برخی از بیماریهای مربوط به حلق و حنجره و همچنین برای شستشوی دهان استفاده می شود.
اسانس این گیاه خاصیت ضد باکتریایی دارد و از آن در صنایع داروسازی، غذایی و همچنین در صنایع بهداشتی و آرایشی استفاده می شود (۴). این گیاه از ادویجات قوی بشمار می رود. طعم آن مختصری تلخ و قابض است(۱۰).
مصرف زیاد این گیاه مناسب نیست و تاثیر نامطلوبی در ضربان قلب خواهد داشت. همه ساله زمینهای زراعی وسیعی در شبه جزیره بالکان، روسیه، آمریکا، ایتالیا و همچنین کشورهای اروپای مرکزی برای کشت مریم گلی اختصاص می یابد(۴).
مریم گلی از روزگاران کهن در مجموعه گیاهان طبی یونانی ها و رومی ها مورد شناخت و توجه خاص بوده است و ابتدا به عنوان داروی موثر برای معالجه عوارض نیش حشرات به عنوان ضد سم و همچنین داروی تونیک و مقوی برای تقویت روح و بدن و افزایش طول عمر به کار می رفته است. آثار شفابخش این گیاه در معالجه بیماری ها در کتابها و نوشته های طبیعی دانها و حکمای طب سنتی روزگاران کهن نظیر تئوفراست، فیلوسف یونانی (BC ۲۸۷-۳۷۲) و دیوسکوریدس، طبیب یونانی (قرن اول پس از میلاد) و پلی نی، طبیعی دان رومی (اوایل قرن اول میلاد مسیح) به تفضیل آمده است. 
در دوران قرون وسطی حکمای طب سنتی اروپا از مریم گلی ضمن خواص متعددی که برای آن قایل بودند برای معالجه یبوست، وبا، سرماخوردگی و انواع تبها و اختلالات کبدی و صرع و فلج استفاده می کرده اند و در این گیاه را مقوی و مولد خون تازه و صالح می دانستند و برای تقویت عضلات و آرام کردن اعصاب تجویز می شده است.
از قرن نهم این گیاه به اروپا راه یافت و بسرعت توسعه یافت و پس از آن به چین وارد شد و در چین برای معطر کردن انواع مشروبات مورد استفاده قرار می گرفت و مصرف آن به قدری زیاد شد که در قرن هفدهم چینی ها در مقابل گرفتن هریک کیلو از برگهای خشک مریم گلی اروپایی حاضر بودند ۴-۳ کیلوگرم چای چینی بدهند.
در قرن شانزدهم در انگلیس قبل از اینکه چای به عنوان مشروب عمومی گرم معمول شود از برگهای مریم گلی دم کرده ، می خورند. پس از آن در ۳۰۰-۲۰۰ سال اخیر این گیاه به امریکا وارد شد و به عنوان ادویه عالی مورد توجه خانه دارها قرار گرفت. در حال حاضر اسانس مریم گلی برای معطر کردن و خوشبو کردن گوشتهای کنسرو و انواع سوسیس و گوشت مرغ و در عطر سازی به عنوان اسانس پایه برای مخلوط کردن با سایر اسانسها برای تهیه عطر و آب توالت مردان به کار می رود(۱۲).
●اهمیت اقتصادی:
مریم گلی ۵ تا۷ سال عمر می کند. از آنجایی که با گذشت سن گیاه از مقدار مواد موثره آن به طور بارزی کاسته می شود، این گیاه تا چهار سال بازدهی اقتصادی دارد(۴). کشورهای اصلی عرضه کننده شامل یوگوسلاوی، یونان، آلبانی، ایتالیا، اسپانیا و شوروی است که بیشتر از طریق جمع آوری گیاهان خودرو، انجام می گیرد (۷).
●گیاهشناسی:
گیاهی است به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر و دارای ظاهر پرپشت که به حالت خودرو و در اماکن خشک یا سنگلاخی و دامنه های بایر غالب نواحی آسیا و شمال آفریقا می روید و به علت زیبایی خاصی که دارد در باغچه ها کاشته می شود(۱).
●مریم گلی دارای سه زیر گونه است که عبارتند از:
□ لاواندولیفولیا: 
در این زیر گونه برگها باریک و نیزه ای شکل اند. طول برگها حداکثر به ۳ سانتی متر و پهنای آن به ۱ سانتی متر می رسد. گل ها دمگل بسیار کوچکی دارند. اسانس این زیر گونه فاقد "تویون" است.
□ مینور:
برگهای آن در مقایسه با زیر گونه قبل بلندترند. طول آن ۴ تا ۷ سانتی متر و پهنای آن ۱ تا ۲ سانتی متر است. دمبرگ بسیار کوتاه و سطح گیاه از کرکهای کمی پوشیده شده است. دمگل بلند و طول آن ۲ تا ۵/۲ سانتی متر است.
این زیر گونه در اتریش و شمال آلمان می روید و به دو فرم گل سفید (آلبی فلورا) و گل قرمز (روبریفلورا) مشاهده می شود.

مشخصات گیاه کنجد و خواص درمانی آن

گیاهی است علفی، یک ساله، کرک دار، با ساقه ای افراشته به ارتفاع ۶۰-۳۰ سانتی متر بدون انشعاب یا با شاخه های راست و گسترده به سمت خارج است. برگ ها دمبرگدار هستند برگ های پائینی لوب دار یا بریدگی های سه تایی و متقابل و برگ های پایینی بیضوی کشیده تا خطی- سرنیزه ای با حاشیه بدون بریدگی و متناوب هستند. گل ها منفرد و پراکنده در طول محور، سفید فام و اغلب با لکه هایی به رنگ ارغوانی یا زرد با دو پرچم بلند و دو پرچم کوتاه هستند.
میوه کپسول مانند، بیضوی کشیده، افراشته با پوشش مخملی خشن هستند. بخش دارویی این گیاه را دانه ها تشکیل می دهند که دانه های کنجد مرغوب، کوچک و صاف و بیضی شکل و به رنگ زرد مایل به قهوه ای بوده و دارای مزه شیرین و روغنی است. همچنین از دانه های کنجد به وسیله فشار روغنی کنجد تهیه می شود. دوران نمو گیاه از آغاز رویش دانه تا تولید دانه های رسیده معمولاً ۱۰۰-۹۰ روز و حداکثر چهارماه است. جمع آوری محصول کمی قبل از باز شدن کامل میوه یعنی ۶-۴ هفته پس از خاتمه گل دادن انجام می گیرد.
در این هنگام گیاه را از ۱۰سانتی متری زمین قطع کرده و در مجاورت هوا خشک می نمایند، سپس به محل معینی از انبار منتقل کرده و با ضربه دانه ها را از داخل میوه ها خارج می کنند. گیاه کنجد عموماً در مناطق گرم کره زمین مخصوصاً در آفریقا و جنوب غربی آسیا پراکندگی دارد. از روغن کنجد به عنوان ملین، کاهنده قند خون، التیام دهنده و نرم کننده پوست استفاده می کنند. از روغن کنجد و روغن آن در درمان یبوست، تنگی نفس استفاده کرده و برای آن اثر التیام دهنده، آرام بخش و مدر قائل بوده اند. دانه کنجد حاوی ۵۵-۴۵ درصد روغن ثابت، ۳۲ درصد پروتئین و ۴درصد موسیلاژ و ۶-۵ درصد آب و... است.

مشکلات مربوط به پا و گیاهان داروئی

پاها وزن (غالبا بیش از حد) ما را تحمل می‏کنند، و وقتی پاهایمان را به زور در یک کفش تنگ جای می‏دهیم بدون اعتراض این زجر را هم تحمل می‏کننده. گیاهان داروئی به مداوای این ناراحتی‏های خود ساخته کمک می‏کنند؛ پماد گوش خر و روغن هوفاریقون با کاهش دادن التهاب و برقراری امکان رشد طبیعی پوست به درمان پینه شست پا کمک می‏کنند و برای درمان میخچه سیر له شده مفید است. 
وریدهای واریسی یک مشکل رایج هستند و ممکن است ناشی از فشار بیش از حد شکم، مثلا در چاقی، حاملگی یا یبوست باشند و برای بهبود آنها اغلب باید مشکل اصلی را برطرف کرد. گیاهان کبدی مانند گلدن سیل یا زرشک ممکن است مفید باشند و تونیک‏های عمومی برای سیستم وریدی هم مؤثرند. واریس وریدی ممکن است به دشواری درمان شود، اما آسیب‏های مختصر را می‏توان با دو دقیقه قرار دادن پا در آب داغ و سپس دو دقیقه در آب سرد، هر روز صبح و ۱۰سانتیمتر بالاتر قرار دادن پا از سطح افقی در هنگام خواب جبران کرد.