گلرنگ

▪ گلرنگ (کاجیره) Carthamus tinctorius و C.lanatus
گیاهی است یکساله یا دو ساله به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر که منشاء اولیه آن عربستان بوده است . برگها دندانه دار که منتهی به خارهای ظریف و نوک تیز می شود . برگ ها عاری از تار و دارای شبکه ای از رگبرگهای درشت و برجسته می باشد . گل ها عموماً لوله ای و به رنگ زرد متمایل به قرمز است که تدریجاً زرد نارنجی می شود (معروف به زعفران قلابی). میوه اش به صورت فندقه ، سفید رنگ و دارای دسته تار نازک در قسمت انتهایی است . 
▪ مواد مؤثره: گلها (دارای کارتامین یا اسید کارتامیک به رنگ نارنجی زیبا) 
▪ میوه : دارای ۳۰ تا ۳۷ درصد پروتئین ، ۴۵ تا ۶۵ درصد مواد چرب 
▪ خواص درمانی: گل : مسهل ، خلط آور ، قاعده آور . میوه : نیرودهنده و قاعده آور ، ضد روماتیسم و فلج ، درمان تصلب شرائین . 
روغن : مناسب برای بیمارانی که کلسترول بالا دارند ، ضد عفونی کننده و التیام دهنده زخم ها 
▪ روش استفاده: از میوه آن روغنی استخراج می شود که پس از تصفیه کامل می تواند به مصارف تغذیه برسد ، اسیدهای چرب اشباع شده آن ۶ تا ۹ درصد و اسیدهای چرب اشباع نشده آن عبارتست از اسید اولئیک (۱۶ تا ۲۵ درصد) اسید لینولئیک (۶۳ تا ۷۲ درصد) و اسید لینولنیک (۱/۰ تا ۶ درصد) 
روغن این دانه اگر هیدروژنه شود مارگارین مرغوب ، فاقد بو و طعم از آن بدست می آید . اثر خشک شونده قوی دارد. در نقاشی برای رنگ کاری های روشن و سفید بسیار خوب است زیرا در اثر کهنه شدن رنگ زرد پیدا نمی کند.

گل‌های سفید، درمان زردی

در حال حاضر با تمام چالش هایی که در زمینه گیاهان دارویی و شیوه های درمانی مکمل در جامعه پزشکی وجود دارد، بخش قابل توجهی از پزشکان و داروسازان به داروهای گیاهی علاقه مند شده اند و حتی در برخی کشورها همکاری میان درمانگران سنتی وپژوهشگران و پزشکان انجام می گیرد.
اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که گیاه درمانی ، سنگواره یک جسد مرده نیست ، بلکه زایش نوینی است که از درون هزار سال سابقه سربرافراشته و می خواهد با کمک دانش نوین و ابزار و فنون پیشرفته ، سیمایی جدید از کاربرد داروها نشان دهد.
گیاه درمانی ، یکی از کهن ترین شیوه های درمانی است که انسان در چالش با طبیعت فراگرفته ، پرورانده و گسترش داده ؛ به طوری که به کارگیری گیاهان از سوی انسان به ۶۰هزار سال پیش بر می گردد.
در چند دهه اخیر نیز با وجود آن که پزشکی و داروسازی در راه تامین تندرستی مردم گامهای موثری برداشته ، اما به نظر می رسد در بسیاری جنبه ها به مرزهای محدودی رسیده است.
پیچیده تر شدن نظامهای مراقبت از تندرستی و هزینه بسیار بالای درمان از یک سو و دست نیافتن به درمان هایی که بتواند بیماری های سخت درمان یا دیردرمان را بهبود بخشند از سوی دیگر و در کنار آنها بیماری های مزمن بویژه برای سالمندان ، آسیبهای روانی و ذهنی و مسائل بسیار دیگر مانند اثرات ناخواسته و زیان بخش داروها و آلودگی های زیست محیطی ، زمینه ساز رویکرد دوباره مردم به سایر شیوه های درمانی به ویژه گیاه درمانی شده است.
در این خصوص ، بسیاری از پژوهشگران بر آن شدند تا گیاهان دارویی را با کمک دستاوردهای علمی روز و به گارگیری ابزار و روشهای پیشرفته ، دوباره مورد پژوهش قرار دهند و با تکیه بر تجربه های گرانبهای پزشکی کهن و سنتی ملتها و اقوام مختلف آن ، تجارب و کاربردها را به چالش کشیده و به روز درآورند. مراکز پژوهشی و تولیدی به کاوش بر روی گیاهان پرداختند تا از این منبع گسترده بتوانند بیش از پیش برای آسایش و تندرستی انسان سود ببرند.
این تلاشها و پژوهش ها مجموعه ای گسترده از دستاوردهای علمی را درباره گیاهان عرضه کرده است ؛ اما با تمام دستاوردهای پژوهشی در این زمینه ، هنوز جامعه پزشکی در برخی از کشورها با نوعی تردید به آن می نگرند.
● تهدید سلامت نوزادان:
زردی نوزادان یکی از مسائل شایع دوران نوزادی است ؛ به طوری که نزدیک به ۶۰درصد بچه های طبیعی و ۸۰درصد بچه های نارس به آن مبتلا می شوند.
اهمیت زردی نوزادان نه به واسطه شیوع آن ، بلکه عوارض خطرناک ناشی از افزایش بیلی روبین در مغز است که به صدمات شدید و غیرقابل برگشت مغزی و حتی مرگ منجر می شود.
به گفته دکتر محمد آزادبخت ، دانشیار فارماکوگنوزی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مازندران ، با توجه به صدمات وارده به نوزادان ، درمانی سریع و بموقع برای کاهش میزان بیلی روبین ضروری است.
آزادبخت می افزاید: تا به حال ۲روش متداول در درمان زردی وجود داشته اند که شامل نور درمانی و تعویض خون می شوند.
تعویض خون به عنوان راه آخر جهت کاهش شدید ناگهانی بیلی روبین استفاده می شود و شروع نوردرمانی می تواند تا حدودی نیاز به تعویض خون را در نوزادان کاهش دهد؛ به طوری که در بچه های کمتر از ۲کیلوگرم نوردرمانی می تواند در طی ۲۴ساعت تاثیر مثبتی داشته باشد.
اما در بسیاری از نوزادان با وجود این درمان های متعدد و بستری در بیمارستان درمان نهایی حاصل نمی شود.
● گیاه کمکی:
در بسیاری مناطق ایران از جمله در استان فارس از شیرخشت به صورت سنتی در درمان زردی نوزادان استفاده می شود و به همین دلیل تاثیر آن به صورت علمی بررسی می شود.
به این منظور از شیرخشت حاصل از گونه cotoneaster discolorفرمولاسیونی به صورت قطره خوراکی با میزان مصرف مشخص و استاندارد شده از ماده اصلی موجود در این گیاه تهیه شده و پس از انجام کنترل های کمی ، کیفی و میکربی ، دوز اثر دارو بر اساس میزان مصرف سنتی مردم محاسبه و مطالعه بالینی برای بررسی اثر آن بر زردی نوزادان انجام شد.
شیرخشت به صورت درختچه ای به ارتفاع ۱ -۵ /۱ متر با شاخه جوان باریک ، قهوه ای ، تیره ، متمایل به سیاه و شاخه های سال قبل قهوه ای تیره متمایل به خاکستری است.
این گیاه در شمال ، شمال شرقی و مرکز ایران پراکندگی دارد و به نامهای مختلفی شناخته می شود.
از جمله در منجیل رازقی ، در ارسباران چالمته ،در آمل وجل و در کرج وجود دارد. شیرخشت به صورت ماده ای سفیدرنگ کمی مایل به زرد و شیرین است.
در اوایل شهریور و در صبح بسیار زود توسط کاردک های مخصوص جمع آوری می شود. پس از مطالعه روی ترکیبات موجود در شیرخشت مواردی مانند قندهای مختلف بویژه مانیتول در آن شناسایی شدند که در درمان بیماری زردی بسیار موثر هستند.
در نهایت فرمولاسیون قطره خوراکی تهیه شد که دارای پایداری تقریبا یک سال و ۲ماه بود و هیچ گونه آلودگی میکربی ندارد.
آزادبخت تولید این قطره را که با همکاری دکتر نرجس پیشوا، دکتر سلیمان محمدی سامانی و دکتر فرشته علی نژاد صورت گرفته ، مهمترین درمان زردی نوزادان می داند.
● قطره ای سفید:
آزادبخت در خصوص مطالعات بالینی انجام شده برای اطمینان از تاثیر این دارو می گوید: مطالعه بالینی روی ۲۰۰نوزاد انجام شده است ، به این صورت که به ۱۰۰نوزاد قطره خوراکی شیرخشت و نوردرمانی داده شد و برای ۱۰۰نوزاد دیگر نوردرمانی و قطره دارونما تجویز شد.
ضمن آن که گروه شاهد هم در نظر گرفته شد.این دو گروه هیچ بیماری زمینه ای نداشتند و از نظر میزان بیلی روبین مشابه بودند.بنابراین هرگونه تغییر در روند کاهش بیلی روبین نسبت به گروه کنترل ناشی از اثر دارو بوده است.
روند کاهش بیلی روبین تا ۳روز اول خیلی سریع بود به طوری که پس از ۵/۲ روز، ۸۸درصد و پس از ۵روز ۹۹درصد از نوزادان با قطره شیرخشت درمان شدند، در حالی که با دارونما البته به همراه نوردرمانی تنها ۲۱درصد نوزادان درمان شدند.
نکته قابل توجه این که ، در گروه کنترل با دارونما ۷مورد از نوزادان به دارونما جواب ندادند و بعد از چند روز مجبور به تعویض خون شدند و ۴مورد دیگر نیز مجبور به استفاده از شیرخشت شدند، اما در گروه تحت درمان با شیرخشت ، هیچ موردی که نشاندهنده عدم کارایی ، تعویض خون و یا تجویز داروی دیگری برای کاهش بیلی روبین باشد، مشاهده نشد.
آزاربخت مصرف شیرخشت را بدون عوارض جانبی می داند و می افزاید: وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی مراحل علمی تولید این دارو را تایید کرده و یکی از کارخانجات معتبر داروسازی مراحل نهایی تولید صنعتی آن را انجام می دهد.
بنابراین این داروی گیاهی که علاوه بر بی عارضه بودن ، برای گروه های سنی ، وزنی و جنسی متفاوت به صورت یک سال اثر می کند. موثرترین روش درمان زردی نوزادان است و در چند ماه آینده وارد بازار می شود.

گیاه بو مادران

این گیاه به دو گونه است. گونه اصلی آن در کوهستانها و ارتفاعات رشد می کند و گونه ی دیگر آن اهلی تر است و کنار جاده ها، در دشتها و حتی در داخل پارکها دیده می شود.
این گیاه ضد هیستری است و گیاهی است که می تواند ناراحتیهای کلیوی، کبدی و مثانه را برطرف کند. این گیاه به خاطر ماده ای با نام کُلین که در آن وجود دارد، فشار خون را پایین می آورد. این گیاه برای درمان ناراحتی های زنانه مفید می باشد.
نحوه استفاده از این گیاه بدین صورت است که مقداری از این گیاه را با آب دم می کنند و در طول روز، هر ٤ ساعت یک لیوان از آن را مصرف می کنند. 
این گیاه بر روی دستگاه گوارش تاثیر مثبتی دارد، هضم کننده و برطرف کننده نفخ و گاز معده و روده است. همچنین برای ناراحتیهای کبدی مفید است.
این گیاه در همه جا می روید و فراگیر است و از اواخر اردیبهشت تا اواخر تیرماه گلهای آن پایدار است و بیشتر قسمت گل و برگ این گیاه مورد استفاده است.

گیاه ترخون قدرت دفاعی بدن را افزایش می دهد

ترخون قدرت دفاع بدن را در برابر بعضی ویروس ها مانند ویروس آبله و باکتری هایی مانند حصبه زیاد می کند.
ترخون دارای خواص اشتها آور است و سکسکه را ازبین می برد. همچنین مقوی معده و کم کننده رطوبت اضافه بدن می باشد. مصرف آن برای جلوگیری ازخونریزی لثه و التیام زخم های دهان مفید است و گرفتگی مجاری را بازمی کند و خشک کننده رطوبت هاست.
ترخون برای ایجاد دردهای اعصاب مفیداست. این گیاه برای گرم مزاجان مضر است و زیاده روی درخوردن ترخون مشکلاتی را بوجود می آورد. همچنین مصرف این گیاه برای سینه خوب نمی باشد و ایجاد خشونت سینه می کند لذا باید با عسل خورده شود.
ترخون کمی تلخ است و تا مدتی حس چشایی را کاهش می دهد و خیلی دیرهضم است.

گیاه ترشک

این گیاه در مناطق معتدل کشور ما رویش دارد و از قدیم الایام به عنوان یک سبزی مفید و مؤثر از آن استفاده می شده است. گرچه در رابطه با مسائل غذایی از آن استفاده های فراوانی می شده ؛ ولی اکنون این استفاده کاهش یافته است و در عوض موارد درمانی این گیاه افزایش پیدا کرده و در همه زمینه ها از آن استفاده می شود و هیچگونه عارضه ای ندارد.
در میان عشایر مرسوم است که از دانه های این گیاه استفاده می کنند. طریقه استفاده ی آن هم به این ترتیب است که دانه های این گیاه را می کوبند و بعد از مرطوب کردن در محل درد و مفاصل می گذارند و به عنوان مُسَکن از آن استفاده می کنند.
گیاه ترشک منبع ویتامین C است. بنابراین کسانی که کمبود ویتامین C دارند این گیاه می تواند برای آنها منبع ویتامین C باشد. علاوه بر آن، این گیاه دارای آهن و فسفر کافی نیز می باشد.
همچنین این گیاه داروی اشتها آور و تصفیه کننده و هضم کننده بسیار خوبی می باشد و به خاطر خاصیت تصفیه کنندگی اش برای کسانی که دارای جوشهای موضعی و پوستی هستند بسیار مفید خواهد بود.
این دارو به خاطر داشتن اسید اکسولید نباید زیاد و بطور مداوم مورد مصرف قرار گیرد، زیرا برای مثانه و کلیه می تواند مضر باشد. برای استفاده موضعی از این دارو اگر برگ یا دانه ی له شده، پخته شده یا جوشانده آن روی دملها گذاشته شود به راحتی درمان می گردد.

گیاه جوشیر (جاشیر)

جوشیر صمغی است که از گیاهی به همین نام گرفته می شود. این گیاه یکی از داروهایی است که برای بیماریهای کلیوی استفاده می شود. ادرار آور است و حتی در مواردی بند آمده ها را باز می کند و قطره قطره ادرار کردن که از مشکلات مجاری ادراری است توسط این گیاه قابل درمان است و بطور کلی باز کننده ی مجاری ادرار می باشد.مقوی سیستم دستگاه عصبی است. برای سرد مجازها، داروی خوبی است که در رابطه با لقوه و رعشه استفاده می شود. 
از سرشاخه های این گیاه به صورت سبزیهای خوراکی استفاده می شود. از کوبیده ی برگ و عصاره آنها برای درمان دندان درد استفاده می شود.از عصاره ریشه آن استفاده های صنعتی می شود مثل تهیه مواد آرایشی یا تهیه مُسکِن.این گیاه مثل بعضی از گیاهان، گیاهی سمی است بنابراین مقدار مصرف، زمان مصرف و دوره درمانی آن باید توسط پزشک تعیین شود.این گیاه را همراه مرزن جوش استفاده می کنند زیرا مرزن جوش عوارضی را که این گیاه می تواند بوجود آورد تعدیل کرده یا کاهش می دهد.این گیاه اصولاً در ارتفاعات رویش دارد و دارای گلهای زرد با ساقه های بلند است.

گیاه دارویی تلخه

▪ نام های فارسی : تلخه – تلخ دانه – تله گیجه – گوی باش – آلق شبرم – فغا
▪ نام انگلیسی : Russian knapweed
تلخه گیاهی است چند ساله، تلخ مزه و جزو گیاهان هرز صیفی کاریها، باغها و زمین های بایر است. این گیاه دارای ریشه راست و عمیق است . ارتفاع آن گاهی به نیم متر می رسد. ساقه های تلخه راست و حاوی انشعابات متعددی است و انتهای ساقه به گل آذین تخم مرغی شکل ختم می شود که رنگ آن صورتی یا بنفش است. روی برگ ها و ساقه ها کرکهای نرمی به رنگ خاکستری وجود دارد. رستنگاه این گیاهه اطراف تهران – کرج – کردستان – خراسان و بسیاری از نقاط است.
تغذیه طولانی مدت از این گیاه در حیوانات نک سمی موجب شکل گیری بیماری برگشت ناپذیر مغزی به نام انسفالومالاسی نیگروپالیدال (Nigropallidal encephalomalacia) می شود که در آن ناحیه نیگروپالیدال مغز نرم شده و از بین می رود. تخریب این قسمت موجب از بین رفتن توانایی دام برای جویدن غذا می شود. رخداد این بیماری از ایالات متحده آمریکا – آرژانتین – استرالیا گزارش شده است.
توکسین اختصاصی که باعث تخریب موضعی نواحی گلوبوس پالیدوس (Globus Pallius) و ماده ی سیاه (Substantia nigra) در مغز شود هنوز تائید نشده ولی رپین (Repin) که توکسینی از دسته Sesguiterpene lactone است و در تلخه وجود دارد، ممکن است در بیماریزایی دخالت داشته باشد. شواهد تجربی نیز نوروتوکسیسیتی رپین را نشان داده است .

گیاه دم اسب Horsetail

دم اسب گیاهی است که از ۲۷۰ میلیون سال پیش در روی زمین وجود داشته است و بعنوان گیاه داروئی در اروپا و چین بکار رفته است .
دم اسب چون دارای مقدر زیادی سیلیس می باشد بنامس یلیس Silica نیز معوف است .
دم اسب دو نوع ساقه هوایی درد .ساقه ای که برنگ قرمز است و د راوائل بهار ظاهر می شود و دیگری ساقه نازا که برنگ سبز بوده و بعد از آن رشد می کند و مصرف طبی درد . 
دم اسب در کشورهای اروپا ، آسیا و ارتفاعات هیمالیا و شمال ایران بطور خودرو می روید.
● ترکیبات شیمیایی: 
گیاه دم اسب دارای اسید سال سیلیک ، اسید لیوئیک ، اسید مالک ، اسید اگزالیک ، اکویس تونین ، اسید اکویس تیک ، دی متیل سولفون ، اکوتی نیک ، یک ماده تلخ ، یک ماده رزینی ، چربی ، ساپونین و همچنین دارای مقدرزیادی (در حدود ۷۰%) سیلیس می باشد آزمایشات متعدد نشان می دهد که دم اسب مقدر بسیار کمی طلا نیز درد . 
● خواص داروئی: 
۱) برا ی رفع گلو درد و روم گلو جوشانده دم اسب را غرغره کنید .
۲) کمپرس آن برای برطرف کردن دردهای آرتروز و روم مفاصل مفید است .
۳) برای درمان التهاب چشم ، چشمان خود را با جوشانده دم اسب بشوئید .
۴) ضرب خوردگی قسمت هیا بدن را با کمپرس دم اسب التیام دهید .
● طرز استفاده: 
▪ دم کرده : یک قاشق مربا خوری از گیاه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و برای مدت ۱۰ دقیقه دم کنید .
▪ جوشانده : مقدر ۱۰۰-۸۰ گرم گیاه خشک را در یک لیتر آب جوش ریخته و بگذارید برای مدت نیمساعت بجوشد سپس آنرا صاف کرده و بمقدر یک فنجان قبل از هر غذا بنوشید .
شراب دم اسب : ۳۰ گرم گیاه خشک را در یک لیتر شراب سفید ریخته و بمدت دو هفته بگذارید بماند البته هر روز آنرا تکان دهید پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربست نگهدری کنید . مقدر مصرف آن یک لیوان صیح ناشتا می باشد . و معمولا برای بند آوردن خونریزی استفاده می شود . از این شراب برای شستشوی زخم ها نیز می توان استفاده کرد . 
▪ گرد دم اسب : گیاه خشک شده را در آسیاب برقی بریزید تا بصور پودر داراید . مقدر مصرف پودر یک گرم قبل زا هر غذا است .
● مضرات : 
این گیاه را نباید اطفال خردسال و زنان حامله مصرف کنند مقدر مصرف زیاد آن ینز ممکن است باعث ناراحتی معده و اختلال در دستگاه هضم و اسهال شود

گیاه سالادی آرتیشو ( کنگر فرنگی )

آرتیشو از نظر آهن، پتاسیم، کلسیم و فسفر غنی است. چون این گیاه حاوی انسولین بوده و نشاسته ندارد از این رو جهت درمان افراد دیابتی و مبتلایان به نارساییهای کبدی بسیار مفید است. کنگر فرنگی مقوی قوه باه (نیروی جنسی و شهوانی) بوده و ترشحات بیضه را روان می سازد. آرتیشو مقوی سلولهای کبدی بوده و با تحریک سلولها، قدرت ضد سمی آنها را زیاد می کند. مصرف زیاد آن موجب کاهش اوره و کلسترول خون می شود. این گیاه ترشح شیر مادران در هنگام بارداری و شیر دادن، را کاهش می دهد. استفاده از آرتیشو به صورت خام در سالادها همراه با سایر مواد موثر بر نارساییهای کبدی مفیدتر و موثرتر است زیرا جوشاندن و پختن آرتیشو باعث می شود مقداری زیادی املاح معدنی و مواد مفید محتوی آن در آب حل گردیده و همراه با آب دور ریخته شود.

گیاه سالادی آواکادو

آواکادو میوه ای است که حاوی همه مواد غذایی به غیر از ویتامین C است. پروتئین این میوه کیفیت بالایی داشته و ویتامین A آن مقاومت بدن را در برابر عفونتهای باکتریایی به طرز معجزه آسایی افزایش می دهد و داروی خوبی برای رفع مشکلات کیسه صفرا می باشد. 
از آواکادو به سبب طعم لذیذ آن و همچنین تاثیر آن در رفع مشکلات هضمی به صورت خام در سالادها و یا به شکل پخته در سوپها و خوراکها استفاده می شود. این میوه سرشار از چربی بوده و به همین دلیل سبب افزایش حالت اسیدی ادرار گشته و در نتیجه از تکثیر و رشد بعضی میکروبها و باکتریهای مضر موجود در ادرار جلوگیری می کند، ولی افرادی که غلظت خون بالایی دارند مجاز به استفاده از آن نیستند